Psikanaliz Yazıları’nın 46. sayısının hazırlıklarına başlarken ülkemizde art arda iki büyük deprem oldu, hayat durdu. Ruhsallığımızın temsil kapasiteleri tamamen aşılmıştı, altüst olmuştuk: Kavranamaz ve kabullenilemez zamanlara yayılan “Sesimi duyan var mı” haykırışlarıyla nefessiz kaldık. Ne olduğunu, sınırlarını, kapsamını idrak etmemiz zaman aldı; yeniden düşünebilmek, üretebilmek, destek olabilmek, yeniden inşa edebilmek ve aksayan ruhsal süreçleri yeniden düzenlemek için dayanışma ağının bir parçası olduk. Depremin bireylerin ve toplumun ruhsallığına etkilerini ve sonuçlarını çalışmanın, uzun yıllar devam edeceği, hayatımızın eskisi gibi olmayacağı bilgisiyle gündelik yaşam yeniden akışına dönmeye başladı ve biz de böylece biraz gecikerek de olsa 46. sayının hazırlıklarına yeniden dönebildik.

 

Bu sayıda dosya konumuz Freud’un çocukluk cinselliğini beş yaşında bir çocuğun gözlem raporları üzerinden kaleme aldığı “Beş Yaşındaki Bir Erkek Çocukta Fobinin Analizi” olacak. Küçük Hans vakası, babası Max Graf’ın iki yıldan uzun bir süre tuttuğu notlardan oluşmaktadır. “Yetişkin bir nevrotiği psikanalizle tedavi eden hekim, ruhsal yapının örtülerini uyguladığı tedaviyle teker teker kaldırdığında, nihayet, çocuk cinselliği üzerine kimi varsayımlara ulaşır ve sonraki yaşlarda ortaya çıkan bütün nevrotik semptomların itici güçlerini çocuk cinselliğinin bileşenlerinde bulduğuna inanır. (...bu temel önermelerin daha doğrudan, daha kısa yoldan elde edilmiş kanıtlarını görme isteğini bir psikanalist dahi kendisine itiraf edecektir.) Bütün insanlarda ortak, nevrotiklerde ise daha belirgin veya çarpık olduğunu iddia ettiğimiz ve yetişkinlerde güçbela ortaya çıkarabildiğimiz cinsel heyecanları ve arzu oluşumlarını çocukta dolaysız bir şekilde bütün tazeliğiyle gözlemlemek hiç imkânsız olabilir mi?” Böylece Küçük Hans, çocuk cinselliğinin varlığına dair Cinsellik Üzerine Üç Deneme’de ileri sürdüğü varsayımları daha doğrudan değerlendirmesine olanak sunmuştur. Çocuk cinselliğinin patolojik dışavurumlarıyla normal dışavurumları arasında belirgin bir farklılık olmadığı da bu vakanın analiziyle görülmektedir.

 

Küçük Hans vakası fobinin oluşumunda çocukluk çağı cinselliğinin rolünü açıkça ortaya koyarken, aynı zamanda Hans’ın fobisinin (ki Freud bu duruma kaygı histerisi adını vermiştir) psikanalizle iyileşmesi de bu vakayı önemli kılan bir diğer unsur olmuştur. Bu da psikanalizin sadece yetişkinlere değil çocuklara da uygulanabileceğinin önünü açmıştır. Tüm süreç boyunca Freud Hans’la sadece bir kez görüşmüştür ve bu tedavide dönüm noktası niteliği taşır; Hans’ın babasına aktarımını yorumlamıştır, yerinde yorumları, Hans’ı “profesörün Tanrı’yla konuştuğunu” düşünecek kadar etkilenmiştir.

 

Freud o dönem fobileri açıklarken, bastırma ile tüm duyguların anksiyeteye dönüşme potansiyeline sahip olduğunu, tamamen olmasa bile büyük ölçüde kaynağın libido olduğunu belirtiyordu. Küçük Hans’ın fobisini de temel olarak anksiyete kuramı üzerinden oluşturmuştur. Bilinçdışı olan bastırılmış cinsel arzulardır ve terapötik amaç bilinçdışını bilinçli yapmaktır. İlerleyen yıllarda bu defa da Kurt Adam vakası anksiyete kuramının gelişmesine katkıda bulunacaktır.

 

Freud kuramını geliştirdikçe zihinsel ekonomi, haz, hoşnutsuzluk, yapısal model ve üstbenlik kavramı üzerinden bu vakaya 1926’da Ketlenme, Belirti ve Kaygı makalesinde geri döner. Freud’a göre Hans’ın fobisi ödipal çatışmayı çözmek ve babasına yönelik düşmanca dürtülerini bastırmak için bir girişimdir ve ödipal çatışmayı çözmeye yöneliktir. Buradaki güdüleyici gücün iğdiş edilme kaygısından kaynaklandığını belirtir.

 

Psikanaliz Yazıları’nın 2004 yılında yayımlanan 8. sayısında fobiler bağlamında Küçük Hans vakasına değinilmişti. Şimdi 19 yıl sonra bir kez daha Küçük Hans’ı bu defa bir başka bağlamdan yaklaşarak ele alıyoruz.

 

 

BEHİCE BORAN

 

 

 

İçindekiler

 

sunuş BEHİCE BORAN

 

önsöz ALİ ALGIN KÖŞKDERE

 

konuşan atlar: donald woods winnicott’un merceğinden sigmund freud’u okumak SARA KOLKER / ÇEVİRENLER SUZİ MIZRAHİ, EVRİM ERTEN, İSHAK SAYĞILI, ALPEREN AK, ALİ ALGIN KÖŞKDERE

 

sır dolu mesajlar: küçük hans’ı öznellikler arası bakışla yeniden okumak ZEHRA KARABURÇAK ÜNSAL

 

küçük hans: bir gözden geçirme SERPİL DOĞAN BARIŞ

 

seans odasında hans’ı ararken AYŞEGÜL SALGIN

 

küçük hanna’ya ithafen… DİDEM AKSÜT

 

küçük hans olgusunun “tartışma bölümü” üzerine ALİ ALGIN KÖŞKDERE

 

dosya ötesi

 

psikanalizde bazı temel dersler [1938] SIGMUND FREUD / ÇEVİREN İBRAHİM ŞAHİN ATEŞ

 

savaş ve psikanaliz RAŞİT TÜKEL

 

bir nesne aranıyor: çocukta ilk nesne ve geçiş nesneleri VEHBİ KESER

 

katharsisten analitik sahneye SEDA ŞAHİN ÖZYILDIRIM